Rynny to bardzo ważny element dachu – ich zadaniem jest odbiór wody z połaci. Źle dobrany i zamontowany system rynnowy sprawi, że woda będzie ściekać po ścianach budynku. Aby tego uniknąć, należy dobrać odpowiedni kształt i średnicę rynny. Nie bez znaczenia jest materiał – tu wyróżniamy głównie rynny plastikowe i metalowe. Czym się różnią? Jak prawidłowo dobrać rynnę?
Rynny to przewody o otwartym przekroju biegnące wzdłuż krawędzi dachu. Montuje się je z lekkim spadkiem w kierunku narożników budynku, aby umożliwić swobodny przepływ wody do rur spustowych. Ich zasada działania jest całkiem prosta. Sprawa komplikuje się przy wyborze systemu rynnowego, ponieważ należy wziąć pod uwagę kilka istotnych parametrów, jak wielkość dachu, rozmiar rynien i rur spustowych, kształt rynny, a nawet materiał i kolor. Przy wyliczeniu tzw. efektywnej powierzchni dachu (EPD) z pomocą przychodzą kalkulatory, ale niezbędna jest też wiedza, jak poszczególne systemy orynnowania różnią się względem siebie.
Spis treści:
Rynny metalowe czy plastikowe? Podstawowy podział
Zacznijmy od podstaw. Ogólnie systemy rynnowe dzieli się na dwie główne kategorie: metalowe i plastikowe. Rynny plastikowe to produkty o bardzo dobrej jakości i trwałe przez wiele lat. Z kolei metalowe mają bardzo wysokie właściwości ochronne i są też odporne na działanie czynników atmosferycznych. Oba rodzaje systemów mają wady i zalety, dlatego przed dokonaniem wyboru należy się zapoznać z cechami poszczególnych rynien. Co ważne, zarówno rynny plastikowe, jak i metalowe dostępne są w różnych kolorach, dzięki czemu w łatwy sposób można je dopasować do pokrycia dachowego, elewacji czy też otoczenia.
Cechy rynien plastikowych:
• wysoka odporność na uderzenia i zarysowania,
• duża gładkość wynikająca z najniższego współczynnika chropowatości (0,007 mm),
• materiał odporny na korozję,
• nie wymagają konserwacji,
• tańsze od rynien metalowych,
• trwałość szacowana na od 20 do 50 lat.
Dzięki temu, że rynny plastikowe są gładkie, woda w nich szybciej spływa, zabierając ze sobą brud, co wpływa na mniejszą konieczność czyszczenia rynien. Jeżeli chodzi o wady, to tu na pierwszy plan wysuwa się rozszerzalność cieplna. W przypadku różnicy temperatur 20°C rynna plastikowa o długości 10 m może zmienić wymiary aż o 16 mm. Ponadto użytkownicy rynien z plastiku zwracają uwagę, że kolor z czasem płowieje, a i żywotność w praktyce wychodzi krótsza, niż to deklaruje producent.
Zalety rynien metalowych:
• wyróżniają się największą wytrzymałością mechaniczną spośród wszystkich systemów,
• bardzo dobre właściwości ochronne dzięki powłoce z cynku,
• wysoka odporność na niekorzystne czynniki atmosferyczne,
• niewrażliwość na wahania temperatur,
• duża wytrzymałość na uszkodzenia i obciążenia,
• trwałość szacowana na ponad 50 lat (ocynk), 150 lat (tytan-cynk) lub nawet 200 lat (miedź).
Rynny metalowe produkowane są ze stali ocynkowanej i powlekanej powłoką poliuretanową, z tytan-cynku, stopu tytanu, aluminium lub miedzi. Nie są całkiem odporne na utlenianie (wystarczy drobna rysa, a metal ulega korozji). Dodatkowo są trudne w montażu i ciężkie, przez co wymagają specjalistycznych narzędzi. Ich niewątpliwą zaletą jest jednak duża trwałość i wytrzymałość, w tym na zaleganie śniegu, gwałtowne opady deszczu, silny wiatr czy gwałtowne zmiany temperatury.
Rynny plastikowe (PVC)
Rynny plastikowe to najtańszy system dostępny na rynku. Wyróżniają się lekką wagą i różnorodnością kolorystyczną. Dzięki temu, że ich powierzchnia jest gładka, czyszczenie systemu rynnowego nie jest uciążliwe. Wadą rynien plastikowych jest ograniczona odporność na obciążenia i uderzenia, szczególnie w niskiej temperaturze, kiedy to tworzywo staje się kruche.
Rynny z PVC dostępne są w szerokiej gamie kolorystycznej i wymiarach. Najpopularniejsze średnice rynien PVC to 100 mm i 125 mm. Rynna PVC 100 mm odbiera wodę z powierzchni do 65 mkw., natomiast rynna PVC 125 mm – z powierzchni do 95 mkw. Dostępne są również średnice rynny 150 mm (powierzchnia do 140 mkw.) i 180 mm (powierzchnia do 200 mkw.).
Rynny ocynkowane
Rynny stalowe powlekane, inaczej ocynkowane, dostępne są w ograniczonych wersjach kolorystycznych, w barwach naturalnych. Ich największą zaletą są bardzo dobre właściwości ochronne i wysoka odporność na warunki atmosferyczne, przez co są często wybierane mimo wysokiej ceny. Szacuje się, że trwałość rynny ocynkowanej wynosi nawet 100 lat.
Powłoka cynkowa precyzyjniej i trwalej zabezpiecza system rynnowy przed korozją, na którą rynny i rury spustowe są narażone. System jest odporny na działanie wysokich i niskich temperatur, co zmniejsza ryzyko rozszczelnienia czy nawet pęknięć. Dodajmy jednak, że warunkiem trwałości i szczelności jest poprawny i umiejętny montaż – elementy montuje się metodą lutowania, która wprawdzie jest czasochłonna, ale daje znakomite rezultaty.
Rynny aluminiowe
Na rynku znajdziemy rynny aluminiowe malowane na rozmaite kolory, przez co dopasowanie do potrzeb nie powinno stanowić problemu. Wyróżniamy tutaj rynny aluminiowe ciągnione, które są bardzo długie i mogą być montowane bez łączeń, należy je jednak odpowiednio zabezpieczyć przed działaniem kwasów i zasad. Powłokę ochronną stosuje się tu od wewnątrz i zewnątrz.
W odróżnieniu od rynien stalowych rynny z aluminium mają mniejszą chropowatość i zwiększoną odporność na korozję, ale są lekkie i wygodne w montażu, a ich trwałość określana jest na 80 lat.
Rynny miedziane
Rynny miedziane są wciąż mało popularne na naszym rynku ze względu na dość wysoką cenę, mimo że cechują się wysoką trwałością i estetyką. Określane są jako najbardziej wytrzymałe i najlepsze jakościowo. Materiał jest odporny na czynniki zewnętrzne, uszkodzenia mechaniczne, ma też bardzo niski współczynnik rozszerzalności cieplnej – dzięki temu duże amplitudy temperatur nie wpływają na rozerwalność połączeń.
Szacuje się, że rynny z miedzi mogą wytrzymać nawet 300 lat użytkowania. Producenci oferują je wyłącznie w naturalnych kolorach. Takie systemy najczęściej spotkamy w luksusowym budownictwie. Warto zaznaczyć, że miedzi nie powinno się montować na dachach z blachy aluminiowej bądź stalowej, ponieważ może to doprowadzić do elektrokorozji na stykach elementów.
Rodzaje rynien a kształt przekroju
Najpowszechniejsze są rynny półokrągłe, ale oprócz nich spotkamy rynny półeliptyczne, trapezowe, prostokątne i kwadratowe. Każdy z tych rodzajów rynien ma swoje zastosowanie i zalety.
Rodzaje rynien w zależności od przekroju:
• rynny półokrągłe pasują do każdego rodzaju dachu; woda w nich spływa bardzo szybko, przez co ryzyko powstawania zatorów jest niskie, mają też dużą odporność na obciążenia mechaniczne,
• rynny półeliptyczne polecane są na dachy średnie i duże; mają dużą przepustowość przy niewielkich wymiarach,
• rynny trapezowe i prostokątne sprawdzają się na małych dachach; mają niski stopień wytrzymałości na obciążenia mechaniczne.
Oprócz tego spotkać się możemy także z rynnami w kształcie gzymsu, które mają zastosowanie i właściwości takie jak prostokątne. Są również rynny zamknięte, które kształtem przypominają rynny gzymsowe, ale wzdłuż górnej płaszczyzny biegnie szczelina, przez którą dostaje się do nich woda i można je stosować na każdym rodzaju dachu.
Jak dobrać odpowiednią rynnę?
Pierwszym krokiem przy wyborze rynien jest określenie tzw. efektywnej powierzchni dachu (EPD), ale tu z pomocą przychodzą producenci, oferujący kalkulatory. Dzięki nim w łatwy sposób – podając takie wymiary, jak długość dachu, wysokość połaci i odległość od narożnika do kalenicy w poziomie – możemy dobrać odpowiednie rynny i rury spustowe, ale też prawidłowo je rozlokować.
Przy wyborze systemu rynnowego pod uwagę bierze się poniższe czynniki:
• Nachylenie dachu – np. przy spadku mniejszym niż 10 stopni maksymalne EPD jest równe całkowitej powierzchni dachu; przy bardziej skomplikowanych dachach, kiedy rynna będzie w łuk, należy wziąć pod uwagę umiejscowienie odpływu: gdy będzie on dalej niż 2 metry od narożnika, do EPD dodaje się 5% powierzchni, zaś bliżej niż 2 metry – 10% powierzchni.
• Powierzchnia dachu – przy małej powierzchni (do 50 mkw.) rynny powinny mieć średnicę 100 mm, a rury spustowe 75–80 mm; przy średnich dachach (do 100 mkw.) jest to odpowiednio 125 mm i 90 mm.
• Kształt rynny – od niego zależy, czy rynnę będzie można ukryć w maskownicy.
• Materiał rynny – wybór materiału ma wpływ na trwałość i szczelność systemu orynnowania.
Warto pamiętać, że nawet jeśli właściwie dobierzemy przekroje rynien, ale jednocześnie rur spustowych będzie za mało, to woda podczas intensywnych opadów może się piętrzyć i wylewać z rynien. Dlatego oprócz odpowiedniej rynny zależy zadbać o inne akcesoria.
